सुश्रुत संहिता | Sushrita Samhita PDF In Hindi

सुश्रुत संहिता – Sushrita Sanhita Book/Pustak PDF Free Download

पुस्तक का मशीनी अंश

गोचर होते हैं। योनि का स्वरूप नलिकाकृति है जो भग तथा गर्भाशय का संयोजन करती है।

योनिसीमा-इसकी पूर्व भित्ति २-३ इंच लम्बी तथा ग्रीवा के अधोमध्य तृतीयांश से सम्बन्धित रहती है और पश्चिमभित्ति ३-४ इन्च लम्बी तथा ग्रीवा से उसके मध्योर्ध्व तृतीयांश के सन्धि स्थल पर मिलती है।

योनि का पूर्वभाग मूत्रप्सेक (Urethra ) तथा मूत्राशय ( Bladder ) के आधार से एवं पश्चिम भाग मूल पिण्डिका ( Perineal body ), मलाशय से सम्बन्धित है।

दोनों पाश्चों में पायुधारिणी (Levator ani ) नामक दो पेशियां रहती हैं। रचना की दृष्टि से इसके चार स्तर माने गये हैं-

(१) अन्तस्तर (Inner Mucous coat ), (२) उपान्तस्तर (Sub mueus coat), (३) मध्यस्तर ( Muscular layer ), (१) बहिस्तर (Oute most layer ) ।

अन्तस्तर-इसे कलामयस्तर भी कहते हैं। इसका नाव लसीका महेश होता है तथा स्राव की (४) वस्त्र- यह सौत्रिक तंतुओं से बना है तथा इसमें वात तन्तु ( Nerves ) और रक्त-प्रणालियां व सिराजाल होते हैं ।

वास्तव में प्राचीनों ने जो योनि के तृतीय आवर्त में गर्भ शय्या का प्रतिष्ठान मान करें उसी का अवयव मान लिया है किन्तु आधुनिकों ने गर्भशय्या (Uterus) को एक आन्तरिक स्वतन्त्र प्रजनन अङ्ग माना है ।

इसके सिवाय आंतरिक प्रजनन अंगों में बीजवह स्रोत ( Fallopian tubes) और बीज ग्रन्थि (Overy ) का समावेश हो कर ये आन्तरिक प्रजननाङ्ग चार माने गये हैं।

बाह्य प्रजननाङ्ग या जननेन्द्रिय ( Extra nal genitals) ये संख्या में बारह होते हैं-(१) भगपीठ (Mons pubis), (२) बृहद भगोष्ठ ( Labia majora ), (३) लघु भगोष्ट ( Labia minora), (४) भगालिन्द (Vestibule), () भगशिश्निका ( Clitoris), (६) मूत्रप्रसेकद्वार ( Exter nal orifice of the urethra), (७) बृहद्भगालिन्दीय ग्रन्थियां ( Greater vestibular glands )|

योनिरोग कारण-जो बीस प्रकार के योनिरोग हैं वे स्त्रियों के मिथ्या आहार तथा आहार के सेवन से आर्तव (मासिक धर्म) की दुष्टि से एवं माता-पिता के आरम्भक बीज-दोष से और दैव (पूर्व जन्मकृत अधर्म = पापाचार )

से उत्पन्न होते हैं अब आगे उन बीस प्रकार के रोगों का नाम और लक्षण आदि पृथक्-पृथक् करके कहता हूं उन्हें सुनो ॥५॥

विमर्शः-तन्त्रान्तर में मिथ्या आहार-विहार के द्वारा दुष्ट हुये वातादि दोषों से तत्व के दूषित होने से, बीज दोप से एवं देव से भग में रोगों का उत्पन्न होना माना गया है मिथ्याहारविहाराभ्यां दुष्टोपैः प्रदूषितात् ।

आर्त्तवाद् बीजतश्चापि दैवादा स्युर्भगे गदाः॥ उदावर्त्त तथा बन्ध्या विप्लुत च परिप्लुता । वातला चेति वातोत्थाः, पित्तोत्था रुधिरक्षरा ॥६॥

लेखक अम्बिका दत्त शास्त्री – Ambika Datt Shastri
भाषा हिन्दी
कुल पृष्ठ 554
PDF साइज़ 161.3 MB
Category आयुर्वेद(Ayurveda)

Related PDFs

Garg Sanhita Hindi PDF

सुश्रुत संहिता अम्बिका दत्त शास्त्री – Sushrita Sanhita Book/Pustak PDF Free Download

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *